Week van de Lentekriebels: Informatie voor ouders

Wat is de Week van de Lentekriebels?

De Week van de Lentekriebels is een nationale projectweek voor het speciaal- en  basisonderwijs georganiseerd door Rutgers in samenwerking met de regionale GGD’en. Scholen die meedoen geven een week lang les over weerbaarheid, relaties en seksualiteit.

Rutgers en de GGD’en ondersteunen scholen bij het geven van relationele en seksuele vorming. Op een structurele manier, oftewel: gedurende het hele jaar en elk jaar opnieuw, zodat scholen met hun informatie aansluiten bij de leeftijd en ontwikkeling van kinderen en jongeren.

Alle basisscholen en (onderbouw van) middelbare scholen in Nederland zijn verplicht om relationele en seksuele vorming te geven. Ze kunnen zelf bepalen op welke manier zij daar invulling aan geven, passend bij de achtergrond van de school.

Deelname aan de Week van de Lentekriebels is niet verplicht. Elk jaar doen steeds meer scholen mee. Voor scholen die meedoen aan de Week van de Lentekriebels is het een prettige manier om jaarlijks relationele en seksuele vorming te geven.

Ook kiezen deelnemende scholen zelf hóe ze meedoen aan de Week van de Lentekriebels, bijvoorbeeld welke lesmethode ze gebruiken, welke lessen ze wel of niet geven, en of ze bijvoorbeeld gastlessen en andere zelfontwikkelde lesideeën inzetten. Naast deelname aan de Week van de Lentekriebels zijn er tal van andere manieren waarop scholen relationele en seksuele vorming structureel op de kaart kunnen zetten.

De relationele en seksuele ontwikkeling 

De relationele en seksuele ontwikkeling van kinderen begint al op hele jonge leeftijd. Dit klinkt misschien gek of zelfs een beetje ongemakkelijk, maar in elke leeftijdsfase verandert het gedrag van kinderen en willen kinderen andere dingen weten. Zo zijn kinderen van 4 tot 6 jaar benieuwd waar baby’s vandaan komen en zijn kinderen van 9 tot 12 jaar nieuwsgierig naar onderwerpen als verliefdheid, voortplanting, verschillen tussen jongens en meisjes en veranderingen in de puberteit. We geven enkele voorbeelden:

• Kinderen van 4 jaar zijn nieuwsgierig naar hun lichaam en dat van anderen. Ze willen bijvoorbeeld weten hoe je kunt zien of iemand een jongetje of meisje is.
• Kinderen van 6 jaar kunnen heel nieuwsgierig zijn naar de voortplanting. Ze willen weten waar de baby vandaan komt, hoe deze in en uit de buik komt.
• Bij kinderen van 8 jaar kunnen de eerste verliefdheden en verkering een grote rol spelen. Het verschil tussen verliefd zijn en vriendschap wordt hen steeds duidelijker.
• Kinderen van 10 jaar kunnen zich meer gaan schamen om naakt te zijn. Ze kunnen onzeker zijn over hun eigen lichaam. Dat lichaam gaat langzaam veranderen. Ze gaan zich meer vergelijken met leeftijdsgenootjes en voorbeelden op sociale media. Ze willen weten of ze wel normaal zijn. Het is belangrijk om hen mee te geven dat elk lijf er anders uitziet en dus normaal is.
• Kinderen van 12 jaar kunnen zich meer gaan interesseren in seksualiteit, kunnen op zoek gaan naar informatie online en krijgen op hun smartphone van alles toegestuurd. Het is belangrijk om kinderen te vertellen wat ze online tegen kunnen komen. Kinderen weten vaak goed als een filmpje bedoeld is voor volwassen en niet voor kinderen. Leer ze dat ze het filmpje weg kunnen klikken en naar je toe kunnen komen met vragen.

Als ouder of verzorger heb jij de eerste en een belangrijke rol in de seksuele ontwikkeling van je kind. Voor je kind ben jij het meest vertrouwd én grootste voorbeeld. Jij brengt je kind belangrijke normen en waarden bij, zoals liefde, respect en eigenwaarde. Hoe je als ouder met deze onderwerpen omgaat heeft invloed op de ontwikkeling van je kind. Zijn de onderwerpen thuis taboe? Of praat je uit jezelf met je kind over hoe je met respectvol met elkaar omgaat, over verliefdheid, het lichaam, regels omtrent bloot, seksualiteit en verschillende voorkeuren? En wat voor voorbeeld ben jij zelf, wat ziet en hoort je kind van jou?

De school is een plek waar kinderen veel tijd doorbrengen. Kinderen maken op school nieuwe vrienden en leren hoe zij omgaan met elkaar. Ze leren ook om te gaan met verschillende gevoelens, en worden er misschien wel voor het eerst verliefd. De school is dus een belangrijke plek voor de ontwikkeling van kinderen. Naast ouders en verzorgers, heeft daarom ook de school een belangrijke taak om kinderen kennis en vaardigheden bij te brengen die bijdragen aan een veilige en gezonde ontwikkeling. Zo ook op het gebied van weerbaarheid, relaties, seksualiteit. Daarnaast heeft de school een verantwoordelijkheid om een veilige omgeving te creëren waar kinderen gezond op kunnen groeien. Relationele en seksuele vorming is daarmee een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders, verzorgers en ook de school.

Relationele en seksuele vorming

Op de basisschool gaat relationele en seksuele vorming vooral over vriendschappen en verliefdheid, over hoe je lichaam werkt, hoe je lichaam verandert gedurende de puberteit en over voortplanting. Daarnaast leren kinderen dat hun lichaam van hen is, dat niemand hier zonder hun toestemming aan mag zitten en oefenen zij met het aangeven en respecteren van wensen en grenzen. Op de middelbare school lezen jongeren meer over hun eigen lichaam, relaties en seksualiteit. Ook leren ze respectvol (online) met elkaar omgaan en krijgen ze, bij voorkeur, informatie over hoe ze veilige, gezonde en prettige seks kunnen hebben als ze daaraan toe zijn.

Heb je hier als ouder of verzorger vragen over? Dan kun je hier natuurlijk met school over in gesprek gaan. Maak je je zorgen over wat jouw kind in de les leert dan is het belangrijk om dat ook aan te geven, zodat school meer kan vertellen over de lessen en met jou hierover in gesprek kan gaan.

Heb je bewust gekozen voor een school met een bepaalde identiteit? Bijvoorbeeld openbaar, islamitisch of gereformeerd? Dan mag je verwachten dat de lessen relationele en seksuele vorming daar ook op aansluiten. Ook dit kun je met de school bespreken.

Doel en meerwaarde van deze week

Het doel van de Week van de Lentekriebels is om scholen te ondersteunen, zodat zij kinderen de juiste kennis en vaardigheden mee kunnen geven voor een gezonde en veilige ontwikkeling. Wat past bij hun leeftijd en belevingswereld, én hen helpt om op latere leeftijd verantwoorde keuzes te maken. Onderzoek laat zien dat wanneer kinderen al in het basisonderwijs goede lessen relationele en seksuele vorming krijgen, zij een positiever zelf- en lichaamsbeeld hebben. Ook kunnen zij beter hun grenzen aangeven, zijn ze weerbaarder en gaan zij respectvoller met elkaar om.

Daarnaast weten we uit onderzoek dat jongeren later, wanneer zij seksueel actief worden, meer verantwoorde en gezonde keuzes maken en minder worden geconfronteerd met seksuele problemen als grensoverschrijdend gedrag, ongewenste zwangerschap en soa’s.

Soms voelen ouders ongemak, of hebben zij vragen als: ‘Sporen deze lessen kinderen juist niet aan tot seksueel gedrag?’. Het antwoord hierop is nee. Onderzoek leert dat jongeren die op school goed zijn voorgelicht, gemiddeld genomen vaak zelfs later starten met seksuele handelingen en bewustere keuzes maken. Daarnaast geven kinderen aan het fijn te vinden om daar met ouders en leerkrachten over te praten, hoe spannend of giechelig het onderwerp soms ook is. Veel ouders willen dan ook dat hun kind betrouwbare informatie krijgt, passend bij hun leeftijd, en niet zelf op internet foutieve (of zelfs schadelijke informatie) gaat vinden.

Wat gebeurt er tijdens de Week van de Lentekriebels?

• Rutgers en de GGD’en adviseren scholen om gedurende de week minimaal één les per dag te geven over weerbaarheid, relaties en seksualiteit.
• Rutgers en de GGD’en adviseren scholen om de Week van de Lentekriebels te gebruiken als startpunt, om op een structurele manier aandacht te besteden relationele en seksuele vorming. Oftewel: gedurende het hele jaar en elk jaar opnieuw, zodat scholen met hun informatie aansluiten bij de leeftijd en ontwikkeling van kinderen en jongeren. Leerkracht hebben daarbij een belangrijke rol te zorgen voor een veilige sfeer.
• Rutgers en GGD’en adviseren scholen die meedoen aan de Week van de Lentekriebels om gebruik te maken van methoden die aansluiten bij de leeftijd en ontwikkeling van leerlingen en om gebruik te maken van lesmaterialen die door onafhankelijke experts zijn gecheckt.

• Er zijn verschillende door het RIVM erkende lesmaterialen. Voor het basisonderwijs bestaan er drie erkende lesmethoden in een doorlopende leerlijn, die scholen het beste ondersteunen bij het structureel inrichten van hun onderwijs op het gebied van weerbaarheid, relaties en seksualiteit. Dit zijn lesmethoden van verschillende aanbieders, ook die niet aan Rutgers zijn gelieerd. Alle drie deze lesmethoden worden bij voorkeur het hele jaar ingezet, niet alleen tijdens de Week van de Lentekriebels. Een volledig overzicht van alle door het RIVM erkende lesmaterialen vind je hier.
• Scholen geven een eigen invulling aan de Week van de Lentekriebels. Bijvoorbeeld door een tentoonstelling of presentatie waarbij kinderen aan hun familie laten zien wat ze die week gemaakt en geleerd hebben. Daarnaast kunnen ze kiezen voor een activiteit zoals gedichten maken, knutselen, een theatervoorstelling of een boerderij bezoek. Benieuwd wat jouw school doet tijden de Week van de Lentekriebels? Neem contact op met de school.
• Seksuele opvoeding is een onderwerp voor thuis én op school. Daarom vinden wij het belangrijk dat scholen ouders/opvoeders bij de Week van de Lentekriebels betrekken door een ouderavond te organiseren of de ouders een informatiebrief te sturen. We adviseren scholen om ouders ook te informeren over de onderwerpen die per dag besproken worden, zodat ouders voorbereid zijn en thuis kunnen doorpraten. Dat zijn leuke en waardevolle gesprekken.
• Elk jaar staat er een thema centraal. In 2024 is het thema ‘Weerbaar online.’ Het gaat hierbij om het online weerbaar maken van kinderen en jongeren. In de bovenbouw gaat het ook om de invloed van sociale media en hoe je kinderen beschermt tegen het onbedoeld tegenkomen van naaktbeelden.

Als ouder met je kind in gesprek

De Week van de Lentekriebels is een mooie aanleiding om ook thuis in gesprek te gaan over verliefdheid, relaties, weerbaarheid en seksualiteit. Ook is het belangrijk dat kinderen voorbereid zijn op wat er allemaal in de puberteit verandert. Als je hier van jongs af aan over praat, is het voor kinderen normaal en voorkom je dat het een taboe wordt. Je laat hiermee zien dat je kinderen bij jou terecht kunnen als ze vragen hebben, of met problemen zitten. En ze krijgen de kennis en informatie van hun ouders. Informatie die ze anders bij vrienden of online gaan zoeken.

Vanaf de puberteit staan kinderen steeds minder open voor wat hun ouders zeggen en gaan zij meer af op wat leeftijdsgenoten vinden en denken. Ook daarom is het belangrijk om thuis met je kind te praten, voordat de puberteit begint. Je hoeft niet bang te zijn dat je kind nog niet toe is aan bepaalde informatie. Kinderen onthouden namelijk alleen wat zij interessant vinden en waar ze op dat moment aan toe zijn.

Brochures voor ouders

Wil je met je kind in gesprek over liefde, relaties, weerbaarheid en seksualiteit? Hier vind je tips voor ouders/verzorgers bij seksuele vorming en hieronder vind je een aantal brochures over een gezonde ontwikkeling van kinderen.

Informatie voor kinderen zelf

Op de website van de Pubergids kunnen kinderen vanaf 10 jaar alles lezen over de puberteit. Je kunt ze ook vertellen dat ze kunnen bellen of chatten met de de Kindertelefoon als ze vragen of problemen hebben waarmee ze liever niet naar jou gaan. Of ze kunnen ervaringen uitwisselen met leeftijdsgenoten via Help Elkaar. Hieronder de links:

School overtuigen om mee te doen?

Zou je graag willen dat de school van je kind ook meedoet aan de Week van de Lentekriebels? Geef de directeur of de leerkracht dan de flyer Week van de Lentekriebels om ze te overtuigen van de meerwaarde om mee te doen.

Er is ook een folder met een overzicht aan materialen en tips voor zowel ouders/opvoeders als leerkrachten.