Zoeken
Onderwerp

Grensoverschrijding

Bij prettige seks hoort wederzijdse toestemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid. Het is belangrijk dat seksueel gedrag bij de leeftijd en ontwikkeling van jongeren past, en dat ze niets doen dat schadelijk is voor henzelf of de ander. Als aan een van deze voorwaarden niet wordt voldaan, is sprake van seksuele grensoverschrijding.

Vlaggensysteem

Om in te schatten of seksueel gedrag van een jongere al dan niet grensoverschrijdend is, kun je onderstaande spelregels van het Vlaggensysteem gebruiken:

  1. Wederzijdse toestemming. Een belangrijk criterium bij het interpreteren van seksueel gedrag is: wil de jongere het zelf? Wil de ander het ook? Vinden beide jongeren het prettig?
  2. Vrijwilligheid. Kiest de jongere er zelf voor? Durft hij of zij nee te zeggen?
  3. Gelijkwaardigheid. Zijn beide partijen even oud, sterk, slim en populair? Of is er sprake van een machtsverschil?
  4. Ontwikkelingsadequaat. Past het seksuele gedrag bij de ontwikkelingsleeftijd van de jongere?
  5. Contextadequaat. Is het seksuele gedrag van de jongere gepast? Stoort of choqueert het anderen in de omgeving niet?
  6. Zelfrespect. Heeft de jongere zicht op de gevolgen van zijn of haar gedrag? Neemt de jongere geen risico’s die schadelijke gevolgen kunnen hebben?

Gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag

De gevolgen van seksuele grensoverschrijding kunnen aanzienlijk zijn, vooral bij ernstige vormen. Het kind of de jongere kan last krijgen van psychische of sociale problemen zoals angst- en slaapstoornissen, posttraumatische stressreacties, gedragsproblemen, depressieve klachten, concentratieproblemen, wantrouwen, eetproblemen, zelfverwonding, seksuele of relationele problemen. Ook lichamelijk letsel, zwangerschap of een besmetting met een soa kunnen het gevolg zijn.

Zelfs bij de kinderen of jongeren die zeggen geen ‘problemen’ te ervaren kan het meemaken van seksueel overschrijdend gedrag leiden tot verdriet, ongelukkig voelen, kwaad worden op zichzelf, schaamte en het zich niet meer goed bij seks voelen. Ook bestaat een verhoogde kans op het opnieuw meemaken van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Kinderen of jongeren die een vorm van seksuele grensoverschrijding hebben meegemaakt voelen zich vaak schuldig en schamen zich. Dit kan worden versterkt als de omgeving hen verantwoordelijk maakt voor wat er is gebeurd (‘victim blaming’). Besef dat seksuele grensoverschrijding nooit de schuld van het slachtoffer is, en dat de verantwoordelijkheid altijd bij de dader ligt.

Cijfers over grensoverschrijding

2% van de jongens en 11% van de meiden tussen de 12 en 25 jaar zegt weleens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die hij of zij niet wilde. 4% van de meiden en 1% van de jongens heeft geslachtsgemeenschap tegen zijn of haar wil gehad. Jongeren die seks tegen hun wil hebben gehad, werden hierbij meestal met woorden onder druk gezet.

Welke vragen hebben leerlingen over grensoverschrijding?

Leerlingen onder de 12 jaar:

  • Sommige kinderen hebben al verkering. Moet ik daarom ‘ja’ zeggen als iemand mij vraagt?
  • Er is een meisje dat steeds aan mij zit, maar ik wil dit eigenlijk niet, wat kan ik doen?

Leerlingen boven de 12 jaar:

  • Hoe kan ik duidelijk maken dat ik iets niet wil?
  • Hoe weet je of iemand seks wil?
  • Ik heb iets vervelends meegemaakt, maar ik ben bang dat ik het zelf heb uitgelokt, is dat zo?
  • Mijn vriend wil met me naar bed, maar ik wil dat nog niet. Wat moet ik doen?
  • Kan ik er wat van zeggen als ik zie dat mijn vrienden over een grens gaan?
  • Als je eenmaal ‘ja’ hebt gezegd moet je ook ‘all the way’ gaan, toch?

Lesgeven over grensoverschrijding

  • Zorg voor een positieve insteek. Besteed vooral aandacht aan het vergroten van de weerbaarheid, het leren communiceren over wensen en grenzen en het respectvol omgaan met elkaar. Bij jonge kinderen betekent dit ook: jouw lichaam is van jezelf, jij mag zelf bepalen wat je wel en niet wilt.
  • De volgende onderwerpen zijn belangrijk om te bespreken tijdens de les:
    1. Wat (seksueel) prettig wordt gevonden, verschilt per persoon;
    2. Hoe kan een jongere  de eigen grens en die van de ander aanvoelen;
    3. Hoe jongeren duidelijk kunnen laten merken dat ze iets niet willen;
    4. De verschillende vormen van seksuele grensoverschrijding;
    5. Mogelijke gevolgen van seksuele grensoverschrijding;
    6. Meisjes krijgen er vaker mee te maken, maar ook jongens kunnen slachtoffer zijn.
  • Weet waar leerlingen terecht kunnen als ze meer hulp nodig hebben als ze zelf ervaring hebben met seksueel misbruik of hiervan getuige zijn geweest. Zo zijn er o.a. de Hulplijn Seksueel misbruikeen website over seksueel geweld en het Centrum Seksueel geweld.
  • Behandel dit onderwerp bij voorkeur binnen een breder lespakket over seksualiteit.

Bronnen

  • Frans, E., Franck T. (2010). Vlaggensysteem. Praten met kinderen en jongeren over seks en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Antwerpen – Apeldoorn: Garant
  • Meulmeester G., E. Rijsbosch, L. McDevitt-Pugh, S. Wieringa, M. Cense, M. Höing, I. van der Vlugt (2008), Mapping van bestaande projecten en initiatieven op het gebied van seksuele weerbaarheid en analyse van 17 projecten

Uw browser (Internet Explorer 11) is verouderd en wordt niet meer ondersteund. Hierdoor werkt deze website mogelijk niet juist. Installeer Google Chrome of update uw browser voor meer internetveiligheid en een beter weergave.